Category Archives: Katedra_Geofizyki

Kształcenie specjalistów

Katedra Geofizyki WGGiOŚ AGH od roku akademickiego 2008/2009 prowadzi samodzielny kierunek geofizyka na studiach I stopnia. Studia te trwają 7 semestrów. W roku ak. 2011/12 otwarto również specjalność geofizyka stosowana na ww. kierunku, na studiach II stopnia. Studia te trwają 3 semestry. Program studiów na kierunku geofizyka ma poszerzony zakres wiedzy z zakresu matematyki i fizyki, w porównaniu do innych kierunków prowadzonych na WGGiOŚ AGH, w celu dobrego przygotowania specjalistów (inżynierów i magistrów inżynierów) do pracy zawodowej, nie tylko w geofizycznych firmach serwisowych, ale także w jednostkach naukowo-badawczych i akademickich. Corocznie na kierunku geofizyka rozpoczyna studia 60 osób.

Absolwenci specjalności geofizycznych, którzy wcześniej ukończyli studia na WGGiOŚ, legitymują się dyplomami magistrów inżynierów z zakresu geofizyki poszukiwawczej i geofizyki środowiska. Studenci ci ukończyli naukę na kierunkach górnictwo i geologia oraz inżynieria środowiska. Katedra Geofizyki WGGiOŚ AGH jest jedyną w Polsce placówką naukowo-dydaktyczną kształcącą magistrów inżynierów geofizyków. Są oni przygotowani do podjęcia pracy w przedsiębiorstwach geofizycznych, geologicznych, górniczych, służbach ekologicznych oraz jednostkach budownictwa technicznego. Od wielu lat corocznie przynajmniej kilka osób znajduje zatrudnienie w specjalistycznych międzynarodowych koncernach geofizycznych wykonujących prace pomiarowe oraz przetwarzanie danych sejsmicznych w różnych częściach świata. W długiej historii Katedry Geofizyki wypromowano ponad 2200 absolwentów (magistrów inżynierów) ze specjalnościami geofizyka stosowana, geofizyka poszukiwawcza i geofizyka środowiska. Od roku 2011 wypromowano 320 absolwentów studiów I stopnia (inżynierów).

Dzięki osobistemu zaangażowaniu pracowników Katedry Geofizyki studenci od połowy lat 90. mają dostęp do systemów pomiarowych oraz komercyjnych programów do przetwarzania i interpretacji danych geofizycznych. Już w roku 1998 firma Western Atlas przekazała nieodpłatnie system OMEGA do przetwarzania danych sejsmicznych, wykorzystywany do realizacji prac naukowo-badawczych i dydaktycznych. Systemy komputerowe – GeoFrame 3.8.1, GMAplus, GeoGraphix oraz aparatura I/O staraniem pracowników zostały przekazane Katedrze przede wszystkim w celu lepszego przygotowywania absolwentów do prowadzenia prac geofizycznych zgodnie z wymogami światowych standardów. W ostatnich latach WGGiOŚ AGH uzyskał grant uczelniany od koncernu Schlumberger na użytkowanie w celach dydaktycznych i naukowo-badawczych systemów Petrel oraz TechLog, dzięki którym studenci studiów stacjonarnych, niestacjonarnych, podyplomowych oraz doktoranci mają szansę szkolenia się i pracy z wykorzystaniem najnowszych technik komputerowych stosowanych w światowej geofizyce prospekcyjnej w innych zastosowaniach. Do dyspozycji pracowników i studentów jest również oprogramowanie Hampsona-Russella udostępnione przez koncern CGG – Geosoftware, Hampson-Russell Team oraz system komputerowy Interactive Petrophysics, udostępniony przez firmę LR Senergy. Katedra Geofizyki użytkuje także system ProMAX udostępniony przez firmę Halliburton oraz programy Paradigm firmy o tej samej nazwie. Od wielu lat użytkowane jest także oprogramowanie VISTA udostępnione przez Gedco Canada (obecnie w strukturze koncernu Schlumberger). Wszystkie programy mogą być użytkowane dla celów badawczych i dydaktycznych.

Studenci stawiają pierwsze kroki w pracy naukowej, badawczej i doświadczalnej w Kole Naukowym Geofizyków GEOFON, które od wielu lat aktywnie uczestniczy w różnych przejawach życia studenckiego w AGH i które stanowi arenę najwcześniejszych dyskusji, sporów i wymiany doświadczeń najmłodszych geofizyków. Od lat 90., dzięki inicjatywie opiekunów Koła, wsparciu finansowemu Uczelni oraz własnej przedsiębiorczości członkowie Koła Naukowego brali udział w międzynarodowych konferencjach geofizycznych (EAGE, EGS, EGS i in. oraz w studenckich warsztatach geologicznych w Europie i krajach arabskich, a także w różnego rodzaju szkoleniach organizowanych dla studentów przez międzynarodowe organizacje. Studenci korzystają z wymiany w ramach europejskiego programu Erasmus i wyjeżdżają najczęściej do NTNU w Trondheim ale także do Uniwersytetu Arystotelesa w Salonikach oraz Uniwersytetu w Miskolcu.

Pracownicy dydaktyczni Katedry Geofizyki prowadzą wykłady, ćwiczenia, laboratoria oraz seminaria i ćwiczenia terenowe przewidziane w programie studiów I stopnia, kończących się nadaniem stopnia zawodowego inżyniera oraz studiów II stopnia, uprawniających do nadania stopnia magistra na kierunkach geofizyka, górnictwo i geologia, ochrona środowiska oraz inżynieria środowiska, a także informatyka stosowana. Realizują także zajęcia dydaktyczne z przedmiotów geofizycznych dla studentów innych wydziałów AGH: Górnictwa i Geoinżynierii, Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Wiertnictwa Nafty i Gazu, a także prowadzili i nadal prowadzą wybrane kursy z zakresu geofizyki stosowanej dla studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi oraz Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego. Od wielu lat pracownicy Zakładu Geofizyki prowadzili wiosenne praktyki specjalistyczne dla uczniów klasy geofizycznej Zespołu Szkół Geologiczno – Górniczych w Krakowie.

W kwietniu 2005 r. Katedra Geofizyki WGGiOŚ AGH uzyskała dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego na prowadzenie nieodpłatnych studiów podyplomowych z zakresu geofizyki naftowej, geofizyki górniczej i geofizyki środowiska dla pracowników dużych, średnich i małych przedsiębiorstw. Trzy edycje studiów (w każdej przynajmniej dwie specjalności) zostały zrealizowane do końca stycznia 2007 r. Dyplomy uzyskało 67 osób. W kolejnych latach Katedra Geofizyki organizowała i organizuje do dziś podobne, ale już odpłatne, studia podyplomowe Geofizyka Stosowana z tym samym zestawem specjalności. W r. ak. 2015/16 realizowana jest 16. edycja studiów podyplomowych z zakresu geofizyki naftowej i górniczej z liczbą słuchaczy równą 25. W studiach podyplomowych Geofizyka Stosowana na przestrzeni lat 2008-2016 uczestniczyło ponad 500 osób.

Read More

Wydawnictwa

Pracownicy Katedry Geofizyki wzbogacali i nadal biorą czynny udział w działalności wydawniczej Wydziału:

  • W ramach Zeszytów Naukowych AGH w latach 1988 – 1993 ukazało się 14 tomów specjalistycznych z serii Geofizyka Stosowana, redaktorem serii był prof. dr hab. inż. Zbigniew Kasina. W latach następnych przedstawiciel Katedry Geofizyki miał stałe miejsce komitecie redakcyjnym Kwartalnika AGH Geologia, obecnie Geology Geophysics & Environment. Zwykle był przygotowywany jeden z 4 zeszytów poświęcony tematyce geofizycznej.
  • Skrypty:
    • Sejsmiczne Metody Poszukiwacze – Jerzy M. Kowalczuk, 1970 (wyd. I) i 1971 (wyd.II),
    • Zarys fizyki Ziemi – Z. Mortimer, 2001
  • Podręczniki:
    • Zarys sejsmologii ogólnej i stosowanej – E. W. Janczewski, 1955, Wyd. Geol.
    • Geofizyka stosowana – red. Z. Fajklewicz, 1972, Wyd. Geol.
    • Mikrograwimetria górnicza – Z. Fajklewicz, 1980, wyd. Śląsk,
    • Geofizyka wiertnicza – Stanisław Plewa, 1972, wyd. Śląsk,
    • Petrofizyka – M. Plewa, S. Plewa, 1992, WG,
    • Geofizyka Górnicza – H. Marcak, W.M. Zuberek, 1994, ŚWT,
    • Metody geofizyki otworowej – pomiary i interpretacja – J. Jarzyna, M. Bała, T. Zorski, 1977 (wyd. I) i 1999 (wyd.II),
    • Metodyka badań sejsmicznych – Z. Kasina, 1998, Wyd. IGSMiE PAN,
    • Przetwarzanie sejsmiczne – Z. Kasina, 1998, Wyd. IGSMiE PAN,
    • Tomografia sejsmiczna – Z. Kasina, 2001, Wyd. IGSMiE PAN.
  • Monografie:
    • Marcak i S. Tomecka-Suchoń w 20003 opublikowali monografię pt. Właściwości elektryczne skał w warunkach naprężenia i ciśnienia porowego, Wyd. IGSMiE PAN
    • praca zbiorowa pod redakcją H. Marcaka i T. Gołębiowskiego – Lokalizacja zanieczyszczeń węglowodorowych w gruncie metodami geofizycznymi i atmogeochemicznymi, 2006, Wyd. AGH, ISBN 83-7464-103-7.
    • Zarys metody georadarowej, J. Karczewski, Wyd. AGH, 2007, ISBN 978-83-7464-087-1.
    • Grawimetria stosowana, Zbigniew Fajklewicz, 2007 wydana przez Uczelniane Wydawnictwa-Naukowo Dydaktyczne AGH. Za książkę tą Autor dostał nagrodę PAU.
    • Inwersja sejsmiczna w rozpoznawaniu niejednorodności złóż soli perspektywicznych dla budowy podziemnych zbiorników, Ewa Kawalec, 2007 Wyd. AGH., ISSN 0867-6631.
    • W roku 2010 ukazał się tom IB Poradnika Górnika Naftowego wydany przez Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego. Autorami części I – Geofizyka Poszukiwawcza są: Zbigniew Kasina, Marek Lemberger, Juliusz Miecznik, Kaja Pietsch (pracownicy Katedry Geofizyki WGGiOŚ AGH) i Edward Gruszczyk (pracownik Geofizyki Kraków SA.). Autorami części II – Geofizyka Wiertnicza są: Jadwiga Jarzyna – równocześnie redaktor tomu IB (KG WGGiOŚ AGH), Stanisław Rychlicki (WWNiG AGH) oraz Wiktor Gądek (Geofizyka Kraków SA.). Recenzentami tomu IB byli: Maria Bała i Jerzy Kowalczuk.
    • Jerzy Karczewski, Ł. Ortyl, M. Pasternak wydali w r. 2011 książkę pt. Zarys metody georadarowej, Wyd. AGH., ISBN: 978-83-7464-422-8.
    • Teresa Grabowska opracowała i wydała w Wydawnictwach AGH dwutomowy podręcznik pt. Magnetometria stosowana w badaniach środowiska, Tom. I (2012) i tom II (2013).
    • W r. 2012 Jerzy Dec opublikował monografię pt. Wysokorozdzielcze badania sejsmiczne w celu rozpoznania złoża siarki Osiek oraz określania zmian dynamicznych zachodzących w wyniku eksploatacji. Wyd. AGH, ISBN: 978-83-7464-528-7,
    • Sławomir Porzucek w r. 2013 opublikował monografię pt. Wykrywanie rozluźnień i spękań górotworu nad pustkami antropogenicznymi metodą mikrograwimetryczną, Wyd. AGH., ISBN: 978-83-7464-641-3.
  • rozdziały w książkach:
    • Geothermal Atlas of Europe – M. Plewa, S. Plewa, Poprawa D., Tomaś A., 1992, ed. E. Hurtig,
    • Poradnik geofizyka górniczego: Własności fizyczne skał – Z. Majewska, S. Majewski, Geofizyczne modele niszczenia skał – H. Marcak, t.1, 1994, Statystyczne rozkłady zjawisk sejsmologicznych i Predykcja zagrożenia sejsmicznego – S. Lasocki oraz Stochastyczny opis emisji sejsmoakustycznej – B. Cianciara, t.2, 1995,
    • Mikrograwimetria górnicza – Z. Fajklewicz, Radiometria – T. Zorski,
    • Metody geofizyki otworowej – J. Jarzyna t.3, 1996,
    • Ochrona środowiska na terenach górniczych (ed. J. Ostrowski): Metody badania pustek w górotworze jako potencjalnej przyczyny powstawania deformacji nieciągłych – J. Madej., 1998,
    • Advances in Geophysics: Seismicity Induced by Mining: Ten Years Later – S.J. Gibowicz, S. Lasocki – 2000,
    • New Achievements in Geoscience, Hwee-San Lim (ed.) ISBN 978-953-51-0263-2, 222 pages, Publisher: InTech, March 23, 2012, DOI: 10.5772/2066, Edited Volume, Chapter: Geophysics in Near Surface Investigations – J.A. Jarzyna, J. Dec, J. Karczewski, S. Porzucek, S. Tomecka-Suchoń, J. Ziętek, A. Wojas,
    • Chosen aspects of drilling engineering in shale gas exploration- D. Knez (ed.), S. Bednarz, D. Bielewicz, J. Jarzyna, R. Wiśniowski, 2013, Wyd. AGH, Chapter: Well Logging – J. Jarzyna, w Natural Gas, ISBN 978-953-51-4657-5, publisher InTech, 2016, Mohamed Abdel-Aziz Younes (ed.), Chapter: Shale Gas in Poland – J.A. Jarzyna, M. J. Bała, P.I. Krakowska, E. Puskarczyk, A. Strzępowicz, K. Wawrzyniak-Guz, D. Więcław, J. Ziętek.

W tym tekście zwrócono uwagę jedynie na niektóre pozycje. Spis wszystkich publikacji, obecnych pracowników dostępny jest z poziomu zakładki „Skład osobowy”

 

Read More

Partnerzy

Katedra Geofizyki współpracuje z krajowymi jednostkami geofizycznymi i geologicznymi o charakterze naukowo-badawczym (PAN, PIG, GIG, IGNiG) i przemysłowym (GK Processing Sp. z o.o. w Krakowie, Geofizyka Toruń Sp. z o.o., PBG, PGNiG S.A., KGHM Polska Miedź oraz spółkami węglowymi i innymi jednostkami przemysłowymi). Współpraca ta jest źródłem inspiracji do podejmowania nowych tematów, których rozwiązanie przynosi korzyści polskiej gospodarce oraz jest płaszczyzną weryfikacji nowych teorii, metodyk i technik w praktyce.

Spośród jednostek zagranicznych Katedra Geofizyki utrzymuje najdłuższą, nieprzerwaną współpracę z Instytutem Geofizyki Wietnamskiej Akademii Nauk i Technologii w Hanoi (od r. 1993 – do chwili obecnej). Najdłużej, bo od 2002 r. utrzymuje się wymiana zagraniczna studentów specjalności geofizycznych oraz geologii naftowej z Norwegian University of Science and Technology, NTNU, Trondheim. Najpierw podstawę wymiany stanowiła trójstronna umowa między NTNU, AGH i Technische Universitat Bergakademie we Freibergu oraz firmą VNG – Verbundnetz Gas AG z Lipska. Od roku 2006 wymiana odbywa się w ramach projektu Socrates/Erasmus.

Read More

Aparatura badawcza

W roku 2013 Katedra Geofizyki WGGiOŚ AGH uzyskała grant aparaturowy pt. Modernizacja laboratorium geofizycznego dla zwiększenia możliwości wyznaczania parametrów fizycznych skał w warunkach in situ i laboratoryjnych z Funduszu Nauki i Technologii Polskiej. Zakupy aparaturowe zostały zrealizowane do końca 2015 r. Dzięki wykonanym zadaniom inwestycyjnych zespoły badawcze są obecnie wyposażone w nowoczesny sprzęt do badań laboratoryjnych i terenowych.

Nowoczesna aparatura pomiarowa obejmuje:

  • zestaw aparaturowy do laboratoryjnych badań własności jądrowych oraz zbiornikowych skał, w skład którego wchodzą: detektor scyntylacyjny z kryształem LaBr3(Ce) firmy ORTEC oraz dwukomorowy układ spektrometrii alfa Alpha-Duo z detektorem ULTRA-AS ENS-U450, przenośny radiometr z licznikiem proporcjonalnym Ar + CO2 FH 40 G-10 wraz z zewnętrzną sondą skażeń FHZ 742. Uzupełnieniem zakupów sprzętowych jest oprogramowanie MCNP-6, wykorzystujące metodę Monte Carlo. Zakupiono również zestaw do pomiaru własności cieplnych skał: aparat płytowy Lasercomp FOX50-190, a także suszarkę laboratoryjną SLW 53 STD oraz wirówkę laboratoryjną MPW-352/R/RH, oraz wagę laboratoryjną PS450.Y3 i antywibracyjny stół pod wagę ML 2014094. Zakupiono także standardy do kalibracji pomiarów NMR firmy Green Imaging Technologies, Inc. – wykorzystywane do kalibracji pomiarów spektrometrem magnetycznego rezonansu jądrowego (Maran Ultra 23 MHz), umożliwiające wiarygodne oznaczanie zawartości wody wolnej i związanej w próbkach skalnych. Zakupiono także zestaw do badania prędkości fal sprężystych P i S skał w zmiennych warunkach ciśnienia oraz aparaturę do badania oporności skał.
  • sejsmiczny system pomiarowy, który obejmuje: aparaturę sejsmiczną GEODE firmy Geometrics (GEODE 48 – 48 kanałowy sejsmograf) sterowaną systemem operacyjnym MGOS. Zakupiono także źródło drgań sejsmicznych w postaci udarowego generatora drgań sejsmicznych – urządzenie GSESS-500-Turbo o ciężarze 500lbs, przyspieszane elastometrami, sterowane elektrycznie, montowane na przyczepie. Aparatura pomiarowa wraz z kablami pomiarowymi i geofonami oraz źródłem stanowi samodzielny sejsmiczny system pomiarowy, wykorzystywany w różnorodnych warunkach terenowych. 
  • aparatura do badań elektrooporowych oraz konduktometrycznych, w skład której wchodzą: zestaw aparaturowy do prowadzenia badań metodami tomografii elektrooporowej (resistivity imaging – ERT) oraz polaryzacji wzbudzonej i potencjałów naturalnych – SuperSting R8/IP/SP +112, oraz zestaw aparaturowy do badań indukcyjnych: CMD-Mini Explorer oraz CMD-Explorer GCM do prowadzenia badań metodą konduktometryczną i pomiaru przewodności pozornej ośrodka skalnego w przedziale głębokościowym około 0.25 – 6.7 m, czyli w zakresie warstw przypowierzchniowych. 
  • aparatura magnetometryczna, obejmująca magnetometry cezowe z bazą protonową: Cesium Vapour Magnetic Gradiometer G-858GSX z odbiornikiem GPS zintegrowanym ze stacją bazową Proton Precession G-856 wraz z niemagnetyczną konstrukcją do noszenia sond, umożliwiającą pomiar gradientu pionowego i poziomego. Zakupiono także elektroniczny tachimetr TOPCON OS-103 z systemem operacyjnym Windows CE, zapewniający dokładność kątową 3”, z możliwością pomiaru bezlustrowego do odległości 500m z możliwością komunikacji bezprzewodowej Bluetooth. Uzupełnieniem tego zestawu są dwa specjalistyczne programy MAG3D i GRAV3D przeznaczone do inwersji danych magnetycznych i grawimetrycznych.

W każdym zakupionym zestawie aparaturowym znajduje się specjalistyczne oprogramowanie, pozwalające w sposób szybki i bezawaryjny na transmisję, akwizycję, przetwarzanie i interpretację danych geofizycznych oraz profesjonalną wizualizację wyników, zamontowane na komputerach dedykowanych do aparatur. Nowoczesna aparatura wraz z zakupionymi wcześniej i nadal funkcjonującymi urządzeniami pozwala na podejmowanie aktualnych problemów geofizycznych.

 

Read More

Tematyka badawcza

Tematyka podejmowanych przez pracowników Katedry Geofizyki prac podstawowych, badawczo-rozwojowych i stosowanych obejmuje szeroki wachlarz problemów z zakresu geofizyki stosowanej – poszukiwawczej, górniczej, inżynierskiej oraz zastosowania metod geofizycznych w ochronie środowiska.

Realizowane są badania podstawowe, które przyczyniają się do ogólnego rozwoju nauk o Ziemi oraz projekty utylitarne, zamawiane przez jednostki gospodarcze. W Katedrze Geofizyki podejmowane są prace z zakresu poszukiwania nowych bogactw naturalnych oraz szczegółowego rozpoznania i oceny parametrów petrofizycznych już odkrytych złóż. Szczególną uwagę poświęca się wykorzystaniu metod geofizycznych do oceny zmian środowiska przyrodniczego wywołanych działalnością antropogeniczną.

Wymieniona poniżej tematyka realizowana jest na przestrzeni kilkudziesięciu lat:

  • struktura skorupy ziemskiej wybranych rejonów Polski w świetle anomalii grawimetrycznych i magnetycznych
  • badanie biegu wiekowego pola magnetycznego
  • kompleksowe modele geofizyczno-geologiczne wgłębnej budowy wschodniej części polskich Karpat Zewnętrznych i ich podłoża
  • budowa modeli dynamicznych wybranych zagłębi górniczych do rozwiązywania problemu zagrożenia tąpaniami, wyrzutami gazów, pożarami i in
  • probabilistyczna prognoza zagrożenia sejsmicznego w kopalniach i na powierzchni terenu górniczego
  • sejsmometryczne systemy obserwacyjno-interpretacyjne
  • badanie cieplnych parametrów skał w rejonie Dolnego Śląska
  • lokalizacja złóż węglowodorów metodami stratygrafii sejsmicznej
  • zastosowanie analizy atrybutów sejsmicznych do charakterystyki złóż
  • sejsmiczny monitoring procesów eksploatacji złóż siarki
  • badania anomalii sejsmicznych i geochemicznych w strefach pionowej migracji gazu
  • migracja elektromagnetyczna w ośrodkach o złożonej budowie geologicznej
  • monitoring geoelektryczny w badaniu stanu środowiska hydrogeologicznego wokół składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych
  • badania georadarowe dla wykrywanie obszarów skażonych węglowodorami przy pomocy metod elektromagnetycznych.

Charakteryzując obecną aktywność badawczą Katedry Geofizyki warto podkreślić utrzymanie głównych kierunków badawczych związanych z zagadnieniami poszukiwawczymi, inżynierskimi, środowiskowymi i górniczymi:

  • Tematyka rozwijana przez zespół sejsmiczny dotyczy badań złożowych w zakresie poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów, zarówno konwencjonalnych jak i typu shale gas oraz tight gas. Interpretacja złożowa danych sejsmicznych obejmuje Karpaty oraz rejony zapadliska przedkarpackiego, basenu bałtyckiego i basenu lubelskiego. Jako narzędzia interpretacji stosowne są zaawansowane metody oparte na wskaźnikach DHI oraz inwersji sejsmicznej. W zagadnieniach inżyniersko-środowiskowych badania sejsmiczne związane są z ochroną powierzchni na terenach górniczych, z rozpoznaniem osuwisk, monitoringiem eksploatacji, monitorowaniem obiektów hydrotechnicznych. Poza interpretacją danych przy realizacji tych badań Katedra wykonuje samodzielnie pomiary terenowe posiadając w swej dyspozycji specjalistyczną sejsmiczną aparaturę badawczą.
  • Zespół petrofizyki i geofizyki otworowej prowadzi badania w zakresie charakterystyki petrofizycznej przede wszystkim złóż węglowodorów i wody stosując najnowsze techniki przetwarzania pomiarów dla podwyższenia pionowej rozdzielczości profilowań, zaawansowanej obróbki statystycznej, ułatwiającej klasyfikację horyzontów pod względem składu mineralnego oraz własności zbiornikowych. Zastosowanie opracowanego w Katedrze Geofizyki przy współpracy z Geofizyką Kraków SA. systemu komputerowego GeoWin umożliwia wprowadzanie autorskich rozwiązań w zakresie interpretacji cienkowarstwowych formacji gazonośnych na przedgórzu Karpat (program Satun), czy obliczanie dynamicznych parametrów sprężystych skał w otworach archiwalnych, gdzie nie dysponuje się nowoczesnym profilowaniem akustycznym (Estymacja). Oryginalnym osiągnięciem zespołu jest połączenie atrybutów sejsmicznych i wyników otworowych pomiarów akustycznych obrazów falowych w zakresie dopasowania danych geofizycznych mierzonych w różnej skali. Podczas prac w projekcie Blue Gas zespół geofizyki otworowej podjął próby zastosowania nowoczesnych technik badawczych, np. nanotomografii do konstrukcji modeli skał łupkowych z gazem. W zespole rozwijane są zagadnienia zastosowania metod statystycznych i numerycznych do wspomagania interpretacji danych otworwych.
  • W zespole badań geoelektrycznych zarysowują się wyraźnie dwa kierunki związane z akwizycją, przetwarzaniem i interpretacją danych elektromagnetycznych oraz elektrooporowych. Przedmiotem prac badawczych jest doskonalenie metod audiomagnetotellurycznej (AMT), magnetotellurtycznej (MT) oraz audiomagnetotellurycznej z kontrolowanym źródłem (CSAMT). Prace prowadzone są pod kątem zastosowania metod magnetotellurycznych w poszukiwaniu złóż (w tym węglowodorów i złóż geotermalnych), w hydrogeologii oraz w rozpoznaniu geologicznym. Rozwijane są także metodyki w zakresie akwizycji, przetwarzania oraz inwersji 1D, 2D i 3D i interpretacji geologicznej danych w metodzie procesów przejściowych (TDEM) stosowanej w poszukiwaniu złóż, a także pomiar i inwersja 1D oraz 2D danych konduktometrycznych (GCM). W zespole badań geoelektrycznych od ponad 20 lat intensywnie rozwijane są badania w zakresie near-surface geophysics. Obejmują one problematykę ekologiczną (geoelektryczny monitoring hydrogeologiczny), geomorfologiczną, archeologiczną i inżynierską. Katedra Geofizyki dysponuje nowoczesną aparaturą do badań w zakresie tomografii elektrooporowej oraz własną aparaturą do geoelektrycznych badań penetracyjnych (GBP). W Katedrze utworzono także skomputeryzowane laboratorium do prowadzenia modelowania analogowego w metodzie tomografii elektrooporowej i geoelektrycznych badań penetracyjnych. Umożliwia ono badanie sytuacji nietypowych lub zbyt skomplikowanych do analiz wykorzystujących modelowanie numeryczne. Od wielu lat w Katedrze prowadzone są również badania nad termiką wieloletniej zmarzliny w Tatrach Wysokich (rejon Hali Gąsienicowej) w kontekście globalnych zmian klimatycznych. Seria ciągłych pomiarów temperatury liczy już 10 lat.
  • W Katedrze Geofizyki od lat prowadzone są badania w zakresie rozwoju metod mikrograwimetrycznej i grawimetrycznej. W ostatnich latach w badaniach geodynamicznych polskiego segmentu zewnętrznych Karpat Zachodnich metoda grawimetryczna była podstawowym narzędziem. Przeprowadzono również badania grawimetryczne Uskoku Sudeckiego Brzeżnego oraz rozpoznano ośrodek geologiczny bloku Gorzowa pod kątem geotermalnym. Badania grawimetryczne pozwoliły na poprawę efektywności badań sejsmicznych w poszukiwaniu złóż gazu ziemnego w utworach formacji czasowego spągowca. Przeprowadzona analiza rozkładu pola siły ciężkości i pola magnetycznego ułatwiła wyodrębnienie elementów tektoniki bloku sudeckiego i przedsudeckiego. W zakresie badania wpływu działalności człowieka na ośrodek skalny wykorzystano pomiary grawimetryczne i mikrograwimetryczne do badania struktury górotworu w otoczeniu Sztolni Dziedzicznej w Zabrzu. Doskonalona jest również metodyka poszukiwań pustek poeksploatacyjnych, stanowiących zagrożenie dla powierzchni terenu, poszukiwania podziemnych obiektów antropogenicznych, a także ocena ich stabilności. Prowadzone są także badania ośrodka gruntowego pod kątem posadowienia budowli. W ramach prac podstawowych zespół wykorzystujący metody pól potencjalnych ocenił możliwości wykorzystania numerycznych danych w badaniach mikrograwimetrycznych.
  • W Katedrze prowadzone są badania magnetyczne – coroczne pomiary biegu wiekowego pola magnetycznego na profilu Zgorzelec – Wiżajny, opracowywane i publikowane w okresie 5. letnim oraz badania magnetyczne środowiska, zarówno terenowe, jak i laboratoryjne, na pobranych próbkach gleby i skał przypowierzchniowych.
  • W Katedrze Geofizyki działa prężnie zespół badań georadarowych. Dużym osiągnięciem zespołu jest odkrycie w trakcie kursowych praktyk studenckich drugiego poziomu Jaskini Twardowskiego w obrębie Zrębu Zakrzówka, a także pionierskie w Polsce badania struktury torfowisk oraz badania struktury dna sucharów polodowcowych w obrębie Wigierskiego Parku Narodowego. Zespół znacznie przyczynił się do upowszechnienia w Polsce metody GPR w badaniach archeologicznych poprzez opublikowane informacje o odkryciach licznych krypt w kościołach w Krakowie, Kołobrzegu, Miechowie, Alwerni, Bejscach i innych. Dzięki współpracy między zespołami archeologów i badaczy z Katedry Geofizyki zoptymalizowano prace archeologiczne poprzez lokalizację podziemnych obiektów, mogących mieć znaczenie historyczne (w Łęczycy, na Górze Św. Małgorzaty, w Bochni, Pałacu w Łańcucie i innych). Zespół wykonuje także badania dla celów kryminalistyki.

 

Read More

Historia Katedry

Katedra Geofizki w roku jubileuszu 70-lecia Wydziału Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska

Katedra Geofizyki na Wydziale Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie kontynuuje siedemdziesięcioletnią tradycję kształcenia magistrów inżynierów geofizyków, promocji wysoko wykwalifikowanej kadry doktorów i doktorów habilitowanych oraz realizacji prac naukowo-badawczych w szeroko pojmowanej dziedzinie geofizyki stosowanej oraz nauk pokrewnych.

Rys historyczny

Geofizyka w Krakowie gościła już od ponad pięćdziesięciu lat, gdyż pierwsza w Polsce i w Europie Katedra Geofizyki Matematycznej i Meteorologii powołana została w Uniwersytecie Jagiellońskim dnia 1 listopada 1895 r pod kierunkiem Maurycego Piusa Rudzkiego (1862-1916), gdy w roku ak. 1945/46 na Wydziale Geologiczno-Mierniczym Akademii Górniczej wykłady z geofizyki stosowanej powierzono Edwardowi Waleremu Janczewskiemu (1887-1959) [1, 2, 3]. Zakład Geofizyki Stosowanej w tym czasie mieścił się w domu profesora Janczewskiego – kierownika Zakładu, w budynku przy ul. Manifestu Lipcowego 16 (obecnej ulicy Piłsudskiego). W roku ak. 1952/53 Katedra Geofizyki Geologicznej (nadal pod kierunkiem prof. E.W. Janczewskiego) miała już cztery zakłady: Zakład Geofizyki Ogólnej i Geoanalityki (kierownik E.W. Janczewski), Zakład Magnetyki i Grawimetrii Poszukiwawczej (kierownik – Tadeusz Olczak (1907-1983), Zakład Poszukiwawczych Metod Sejsmicznych i Zakład Poszukiwawczych Metod Elektrycznych. Współpracownikami prof. E.W. Janczewskiego w okresie kształtowania się specjalności geofizycznej byli profesorowie Henryk Orkisz (1903-1995), Stanisław Małoszewski (1921-2000), Jerzy Kowalczuk, Zbigniew Fajklewicz i inni. Pierwsze doktoraty po II wojnie światowej z zakresu geofizyki stosowanej obronili w roku ak. 1958/59 S. Małoszewski i Z. Fajklewicz. Prace nad poszerzeniem tematyki badawczej oraz starania o wyposażenie w aparaturę pomiarową podjęli prof. H. Orkisz w tej samej Katedrze oraz doc. Z. Fajklewicz w Katedrze Geofizyki Kopalnianej (1966). Na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym w tym czasie powołano także Oddział Geofizyki Stosowanej (kierownik – doc. S. Małoszewski).

W roku 1968 w AGH powołano Instytut Geofizyki Stosowanej. W latach 1969-1989 instytut ten przechodził szereg zmian organizacyjnych (Instytut Geofizyki Stosowanej i Poszukiwań Naftowych, Międzyresortowy Instytut Geofizyki Stosowanej i Geologii Naftowej, Międzyresortowy Instytut Geofizyki) lecz polityka poszerzania tematyki badawczej i szerokiej współpracy z innymi jednostkami naukowymi oraz przemysłowymi była konsekwentnie realizowana przez dyrektora – prof. S. Małoszewskiego i zastępców – prof. Jerzego Kowalczuka, prof. Stanisława Plewę, inż. Januarego Grabowskiego, mgr inż. Jerzego Ziętka. W latach 1991-96 dyrektorem jednostki był prof. Henryk Marcak.

W roku 1993, po reorganizacji Uczelni i Wydziału Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska Międzyresortowy Instytut Geofizyki został przemianowany na Zakład Geofizyki. Zmiana, usankcjonowana przyjętą strukturą organizacyjną Wydziału, nadal zapewniała samodzielność polityki naukowo-badawczej w warunkach ekonomicznej autonomii Wydziału w ramach Uczelni. W tym czasie Zakład Geofizyki był największą jednostką na Wydziale i jedyną która utrzymała swoją zwartą postać po zmianach organizacyjnych w roku 1993. Funkcję kierowniczki Zakładu Geofizyki, a od r. 2007, po zmianie struktury organizacyjnej WGGiOŚ, Katedry Geofizyki sprawowała w latach 1996-2011 prof. dr hab. inż. Jadwiga Jarzyna. W okresie od 1 stycznia 2012 r. do 30 czerwca 2015 funkcję Kierownika Katedry Geofizyki pełnił dr hab. inż. Janusz Madej, prof. nadzw. AGH. Obecnie Katedrą Geofizyki kieruje dr hab. inż. Jerzy Dec.

Niektóre wydarzenia w historii Katedry Geofizyki

W latach 1966-1972 Dziekanem Wydziału Geologiczno-Poszukiwawczego był prof. dr hab. inż. Zbigniew Fajklewicz.

W latach 1993-1999 Dziekanem Wydziału Geologii Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH był dr hab. inż. Marek Lemberger, prof. nadzw. AGH.

Prof. dr hab. inż. Zbigniew Fajklewicz przewodniczył Komitetowi Geofizyki PAN przez dwie kadencje w latach 1995 – 2003.

W roku 1999, podczas jubileuszu 80-lecia AGH i 50-lecia nauczania geofizyki w AGH godność Doktora Honoris Causa AGH otrzymał wybitny geofizyk, profesor Uniwersytetu Harvarda – Adam Marian Dziewoński, laureat nagrody Crafoorda, przyznawanej przez Szwedzką Akademię Nauk za wybitne osiągnięcia w zakresie nauk o Ziemi.

Prof. dr hab. inż. Kaja Pietsch została wybrana Przewodniczącą Komitetu Geofizyki PAN i sprawowała tę funkcję w okresie 2. Kadencji, w latach 2007-2016.

W dniu 9. czerwca 2010 r. prof. dr. hab. inż. Zbigniewowi Fajklewiczowi został nadany tytuł Honorowego Profesora AGH.

Honorowy tytuł Doktora Honoris Causa AGH otrzymał w r. 2012 absolwent Wydziału Geologiczno-Poszukiwawczego, specjalności geofizyka stosowana z r. 1969 – prof. dr hab. inż. Józef Dubiński, wieloletni dyrektor Naczelny Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach.

Prof. dr hab. inż. Jadwiga Jarzyna i dr inż. Jerzy Ziętek zostali uhonorowani Medalami Wietnamskiej Akademii Nauk „W uznaniu osiągnięć w ramach współpracy polsko – wietnamskiej między AGH i VAST”. Medale i dyplomy zostały wręczone podczas Jubileuszowej Konferencji z okazji 50-lecia Instytutu Geofizyki Wietnamskiej Akademii Nauk, w Hanoi, w Wietnamie, w listopadzie 2012 r.

W listopadzie 2015 r. zespół badawczy Katedry Geofizyki pod kierunkiem dr hab. inż. Janusza Madeja, prof. nadzw. AGH przeprowadził badania geofizyczne (grawimetryczne, magnetyczne i georadarowe) w celu weryfikacji lokalizacji „złotego pociągu” w rejonie Wałbrzycha.

W lutym 2016 r. dr inż. Paulina Krakowska, najmłodsza wiekiem i stażem pani adiunkt w Katedrze Geofizyki rozpoczęła 3. letnią realizację prestiżowego grantu, przyznanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju z programu LIDER, dotyczącego rozwoju nowoczesnych metod badania przestrzeni porowej skał.

Pierwszego kwietnia 2016 r, absolwent Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, specjalności Geofizyka Stosowana z roku 1974, profesor dr inż. Nguyen Van Giang z Instytutu Geofizyki Wietnamskiej Akademii Nauk i Technologii, odznaczony został Tytułem Doktora Honoris Causa AGH.

W ten sposób uhonorowano zarówno dorobek naukowo-badawczy Profesora, jak i jego olbrzymie zasługi dla rozwoju i organizacji współpracy między Polską i Wietnamem w zakresie prowadzenia badań naukowych i utylitarnych. W przeważającym zakresie zorganizowana przez Profesora współpraca dotyczyła wspólnych, międzynarodowych badań geofizycznych i geologicznych oraz wymiany naukowej pomiędzy AGH i instytucjami wietnamskimi.

Read More

Profil Katedry

Schemat organizacyjny Katedry Geofizyki obejmuje zespoły badawcze, prowadzące prace w zakresie praktycznie wszystkich metod geofizycznych stosowanych w poszukiwaniach złóż surowców, inżynierii i ochronie środowiska. Realizowane są badania podstawowe, które przyczyniają się do ogólnego rozwoju nauk o Ziemi oraz projekty utylitarne, zamawiane przez jednostki gospodarcze. W Katedrze Geofizyki podejmowane są prace z zakresu poszukiwania nowych bogactw naturalnych oraz szczegółowego rozpoznania i oceny parametrów petrofizycznych już odkrytych złóż.

Katedra Geofizyki liczy obecnie 22 pracowników. W tej liczbie jest 7 pracowników samodzielnych, 12 doktorów, z czego 9 jest zatrudnionych na stanowisku adiunkta, a 3 na stanowisku asystenta.

Schemat organizacyjny Katedry Geofizyki obejmuje zespoły badawcze, prowadzące prace w zakresie praktycznie wszystkich metod geofizycznych stosowanych w poszukiwaniach złóż surowców, inżynierii i ochronie środowiska.

Kierunki badawcze i metody rozwijane przez zespoły pracujące w Katedrze Geofizyki: – Grawimetria i Magnetometria – Georadar – Metody Geoelektryczne – Petrofizyka i badania laboratoryjne – Geofizyka Otworowa – Sejsmika

Katedra Geofizyki WGGiOŚ AGH od roku akademickiego 2008/2009 prowadzi samodzielny kierunek geofizyka na studiach I stopnia. Od 2011/2012 prowadzone są studia II stopnia na specjalności geofizyka stosowana, na ww. kierunku. Studenci mają również możliwość kontynuacji studiów w języku angielskim na specjalności applied geophysics (studia II stopnia).

Read More